Manipulacje giełdowe lub po prostu “wpadki” na GPW

Największe manipulacje giełdowe i inne “wpadki” spółek z GPW w ostatnich latach

Manipulację giełdową można zdefiniować jako szereg świadomych działań nakierowanych na siły podaży lub/i popytu, mające na celu wpłynąć na kurs akcji w taki sposób, by spowodować transakcje kupna lub sprzedaży przez innych uczestników rynku po kursie korzystnym dla inicjatora tych działań. Jego działania będą więc celować w obniżenie lub podwyższenie ceny kursu w nienaturalny dla rynku sposób.

Termin manipulacji giełowej definiuje obszernie art. 12
Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 596/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie nadużyć na rynku (rozporządzenie w sprawie nadużyć na rynku). Przejawy manipulacji na rynku można podzielić typologicznie na dwie główne grupy: manipulacje oparte na informajach oraz handlu. Pierwsza grupa charakteryzuje się tym, że jest prowadzona poprzez podawanie nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji – w rocznych sprawozdaniach finansowych, poprzez ogłoszenia ad hoc, prognozy itp. Druga grupa dotyczy manipulacji na podstawie działalności stricte już na samym rynku (zlecenia, transakcje), które rzeczywiste tło nie jest ujawniane. Jednakże termin “fikcyjne” transakcje (BR-Drs. 936/01, S. 250; Arlt, Anlegerschutz, str. 73 ff., 297 ff.), który jest często używany jako rozróżnienie od tzw. transakcji rzeczywistych, wprowadza w błąd, ponieważ każde zlecenie lub transakcja ma rzeczywisty wpływ na rynek, tzn. nie jest fikcyjna. Cechą charakterystyczną tej grupy jest raczej brak przejrzystości motywów, na przykład w przypadku uzgodnionych transakcji (Ulrich Sorgenfrei/Frank Saliger w: Park, Kapitalmarktstrafrecht, nb 38)

Manipulacja giełdowa podlega sankcji karnej. Poniżej przedstawiamy dwa główne artykuły regulujące opowiedzialność karną:

Odpowiedzialność karna za dokonywanie manipulacji instrumentem finansowym

Art. 183. ustawy o obrocie inst. finan.:

1.Kto wbrew zakazowi, o którym mowa w art. 15 rozporządzenia 596/2014, dokonuje manipulacji, o której mowa w art. 12 tego rozporządzenia,
podlega grzywnie do 5 000 000 zł albo karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5, albo obu tym karom łącznie.
2.Kto wchodzi w porozumienie z inną osobą mające na celu manipulację, o której mowa w art. 12 rozporządzenia 596/2014,
podlega grzywnie do 2 000 000 zł.

Art. 311 kodeksu karnego:

Kto, w dokumentacji związanej z obrotem papierami wartościowymi, rozpowszechnia nieprawdziwe informacje lub przemilcza informacje o stanie majątkowym oferenta, mające istotne znaczenie dla nabycia, zbycia papierów wartościowych, podwyższenia albo obniżenia wkładu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Art. 286 kodeksu karnego:

§ 1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto żąda korzyści majątkowej w zamian za zwrot bezprawnie zabranej rzeczy.

§ 3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 4. Jeżeli czyn określony w § 1-3 popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.

W wielkim skrócie omówiliśmy definicję manipulacji giełdowej i co za nią grozi. Przejdźmy teraz do największych skandali, które były brane pod uwagę jako manipulacje giełdowe:

1. Alchemia

Na spółce Alchemia było podejrzenie przeprowadzania transakcji tzw. crossowych, a więc pomiędzy ustalonymi, stałymi stronami.

W dniu 10 marca 2015 KNF opublikowała informację, że zaistniały okoliczności wskazujące na dokonanie manipulacji akcjami spółki Alchemia, a więc spółki należącej do R. Karkosika. Dzień wcześniej KNF złożył zawiadomienie do Prokuratury Okręgowej w Warszawie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa manipulacji z art. 183 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o obrocie instrumentami finansowymi. Jednocześnie instytucja zablokowała rachunki papierów wartościowych oraz rachunki pieniężne uczestników działań.

KNF w swym powiadomieniu napisał:

Czynności sprawdzające przeprowadzone przez Urząd Komisji Nadzoru Finansowego (UKNF) pozwoliły na powzięcie uzasadnionego podejrzenia, iż w okresie od 1 grudnia 2013 r. do 3 lutego 2015 r. mogło dojść do dokonania manipulacji, notowanymi na rynku regulowanym prowadzonym przez Giełdę Papierów Wartościowych w Warszawie SA, akcjami spółki Alchemia SA. UKNF ustalił, że w powyższym okresie ponad 90% wolumenu obrotu akcjami Alchemia SA stanowiły transakcje, w których zarówno jako kupujący jak i sprzedający występował ten sam inwestor. Co do zasady, w ramach poszczególnych sesji giełdowych, były to pojedyncze transakcje o wolumenach od około 400 tysięcy do ponad miliona sztuk akcji Alchemia SA.

Spójrzmy teraz na wykres spółki Alchemia i na podane wyżej okresy:

Sprawa została jednak w tym przypadku umorzona. Wykres jednak mówi wszystko.

2. Boryszew

Inaczej się jednak stało na innej spółce Karkosika: na spółce Boryszew. Tam R. Karkosik oraz jego żona zostali już prawomocnie oskarżeni o manipulację giełdową z art. 183 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi.

7 maja 2013 roku KNF poinformował:

W okresie od 2 stycznia 2013 r. do 18 kwietnia 2013 r. średni sesyjny wolumen obrotu, notowanymi na GPW akcjami spółki BORYSZEW SA wyniósł 16 550 250 akcji. Podczas kolejnych 8 sesji giełdowych (19 – 30 kwietnia 2013 r.) ten średni sesyjny wolumen obrotu, wzrósł o ponad 567 % i wyniósł 110 512 104 akcje. Urząd Komisji Nadzoru Finansowego (UKNF) ustalił, iż zwiększony wolumen obrotu związany był z zawarciem w tym okresie
29 transakcji typu „cross” o łącznym wolumenie 685 324 830 akcji i wartości 306 543 173 PLN. 

Dla zobrazowania wklejamy adekwatny wykres z obrotem, jaki wystąpił podczas sesji między 19, a 30 kwietnia 2013 r.:

W listopadzie 2017 roku Sąd Rejonowy w Toruniu skazał małżeństwo Karkosików za powyższą manipulację giełdową. Sprawa została jednak warunkowo umorzona na 2 lata, nakazując oskarżonym zapłatę po 60 tyś zł na cele społeczne. Głównym powodem umorzenia było stwierdzenie sądu, że proces nie potwierdził, by jakikolwiek inny giełowy inwestor faktycznie poniósł z tej manipulacji stratę.

– Oskarżeni nie byli karani sądownie, prowadzili ustabilizowany tryb życia, są osobami znanymi publicznie. Już sam fakt toczącego się przeciw nim postępowania będzie stanowił dla nich przestrogę i nauczkę na przyszłość – argumentowała sędzia Ewa Lemanowicz-Pawlak.

13 września 2018 zapadł już jednak wspomniany prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Toruniu podtrzymujący decyzję sądu I instancji.

Kolejną spółką, gdzie mogło dojść do manipulacji była następna spółka R. Karkosika: Krezus. O sprawie informowaliśmy tutaj.

Teraz spójrzmy jak zwykła informacja może wpłynąć na kurs akcji spółki:

3. Ursus

Ursus spadł o 14% na giełdzie w jedendzień, gdyż spółka opublikowała komunikat z zeszłego roku. Zamiast załączyć do informacji prasowej dokumentu Walnego Zgromadzenia z aktualnego roku, spółka załączyła protokoł WZ z poprzedniego roku. I w tym jeszcze nic dziwnego by nie było, gdyby nie fakt, że w roku poprzedzającym to zdarzenie Walne Zgromadzenie wtedy uchwalił wprowadzenie emisji po cenie 2,50 zł. Cena akcji spółki przed wypuszczeniem pomyłkowego komunikatu wynosiła jeszcze 3,5 zł. Jak taki komunikat wpłynął na kurs (cena emisji o 1 zł niżej od aktualnej ceny) nie musimy zbytnio nikomu przedstawiać. Mimo wszystko wrzucamy adekwatny wykres oraz reakcję:

Po godz. 16.00 danego dnia spółka przedstawiła dementi z korektą protokołu.

„Korekta spowodowana jest błędem technicznym – błędnym podpięciem załącznika (pliku pdf z ubiegłego roku) do raportu bieżącego nr 20/2015 z dnia 24 czerwca 2015 r.” – poinformowała spółka w swym komunikacie po odkryciu swojego błędu.

Spółka tłumaczy się zwykłą pomyłką. Zwykła wpadka, która nie pociągnęła za sobą żadnych konsekwencji.

4. Bumech

Szczytem już jednak było sfałszowanie informacji o rzekomym skupie akcji Bumech przez molocha chińskiego (China Coal Energy).

Relatywnie świeżą sprawą jest jeszcze manipulacja wykonana na akcjach Bumech. 22 marca 2017 na ESPI pojawił się komunikat, że spółka China Coal Energy skupuje akcje Bumech. Jak się później okazało była to fałszywa informacja. CCE nie posiadała ani jednej akcji spółki. Pismo skierowane do spółki Bumech, z adekwatną informacją było podrobione. Pismo posiadało sfałszowany podpis prezesa spółki China Coal Energy. Spółka Bumech nie zauważyła nieścisłości i opublikowała ową informację właśnie na wspomnianym ESPI.

Bumech S.A. (dalej: Spółka, Emitent) informuje, iż dnia 22.03.2017 roku otrzymał od China Coal Energy Company Limited (dalej: China Coal, Akcjonariusz) informację zgodnie z art. 69 ust. 1 pkt. 1 oraz pkt 4/4B ustawy z dnia
29 lipca 2005 roku o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (dalej: Ustawa), w której China Coal zawiadamia, że w wyniku transakcji nabycia 3.900.000 akcji zawartej w dniu 17 marca 2017 r. akcji stanowiących 5,54% 
w kapitale zakładowym Spółki, udział Akcjonariusza w ogólnej liczbie głosów na Walnym Zgromadzeniu Bumech wzrósł.
Przed ww. nabyciem China Coal posiadała 2.400.008 akcji Spółki, uprawniających do 3,72% głosów na Walnym Zgromadzeniu.
Po ww. nabyciu Akcjonariusz posiada 6.300.008 akcji stanowiących 9,77% w kapitale zakładowym Bumech i taki sam procent głosów na Walnym Zgromadzeniu Emitenta.

China Coal deklaruje także, że dalszy wzrost zaangażowania kapitałowego w Spółce jest możliwy i może zostać zwiększony w ciągu 12 miesięcy od daty otrzymania niniejszego powiadomienia.

Dzień po wydanym fałszywym komunikacie Fundacja Przystań zbyła na rynku w sumie ~75 tyś sztuk akcji. W Fundacji Przystań
osobami pełniącymi obowiązki zarządcze byli wtedy: a) Pani Dorota Giżewska – Członek Rady Nadzorczej Bumech oraz b) Pan Marcin Sutkowski – Prezes Zarządu Bumech. Tutaj znajduje się adekwatny raport.

Do prokuratury złożono dwa zawiadomienia: o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z art. 270 kodeksu karnego, polegającego na podrobieniu dokumentu zawiadomienia z art. 69 ust. 1 ustawy o ofercie publicznej oraz o wykorzystaniu informacji poufnej.

Tutaj zobaczymy również wpływ informacji, ale tym razem informacji medialnej:

5. Briju (aktualnie ITMTrade)

W sierpniu 2015 roku kurs Briju (aktualnie ITMTrade po zmianie nazwy) topnął w ciągu 2 sesji z okolic 20 zł do ~12 zł, a więc aż o ~40% jedynie w dwa dni. Powodem był artykułprasowy sugerujący, że Briju prowadzii nietransparentny handel metalami szlachetnymi. Artykuł przypominał sprawę nieprawdidłowości w rozliczaniu VAT przez firmy z branży metali.

W grudniu 2016 roku zostały wprowadzone zmiany w podatku od towarów i usług, które zaczęły obowiązywać od 1 stycznia 2017 roku. Głównie chodziło o wprowadzenie mechanizmu odwróconego VAT. W ocenie zarządu Briju, wprowadzone zmiany prawne w sposób szczególny dotknęły rynek handlu hurtowego metalami szlachetnymi. Przychody z tytułu metali szlachetnych to była główna część przychodów spółki. Stanowiły one 95% wszystkich przychodów. Po uszczelnieniu przepisów wyniki spółki runęły. W roku 2017 i 2018 spółka zaksięgowałą negatywny zysk operacyjny.

To były jedne z największych “wpadek” na polskim rynku w ostatnich latach. Oczywiście to są jedynie pojedyncze przykłądy i manipulacji, wpadek i nieścisłości było wiele więcej na naszym rynku. Co tylko oczywiście może jedynie martwić.

A czy wy znacie jakieś przejawy manipulacji giełdowej lub wpadek na naszej giełdzie? Jakie “wpadki” Wam zapadły najbardziej w pamięci?